Analyse – De Roosendaalse bestuurscrisis moet binnenkort echt tot een einde komen

De gemeente Roosendaal staat voor een cruciale periode. Op 20 augustus wordt een rapport gepresenteerd over de bestuurscultuur van de afgelopen jaren. Het moet de opmaat worden voor een ommekeer binnen en om de gemeentelijke structuur. Dat wordt geen eenvoudige opgave. Eerdere gebeurtenissen en interne documenten schetsen een complex beeld van een organisatie die worstelt met sociale veiligheid en omgangsvormen, ondanks jarenlange inspanningen om integriteit te bevorderen.

De spanningen kwamen in september 2024 tot een kookpunt met het plotselinge vertrek van twee wethouders. Sanneke Vermeulen (VVD) nam ontslag omdat ze zich “onveilig” voelde binnen het college van burgemeester en wethouders. Kort daarna stapte ook wethouder Arwen van Gestel (VLP) op, naar eigen zeggen omdat hij zich niet langer kon verdedigen tegen het “ontstane beeld” rondom zijn gedrag.

Angstcultuur en pesterijen

Anonieme bronnen binnen de gemeente spraken in de media over “structureel pestgedrag” en een “totaal verziekte werksfeer” in het stadskantoor, het ‘HUIS van Roosendaal’. Wethouder Van Gestel werd hierbij veelvuldig genoemd als aanstichter van deze onveilige omgeving. Niet lang daarna werd duidelijk dat ook de vorige burgemeester, Han van Midden, een flinke rol had gespeeld in de slechte sfeer op en om het stadskantoor.

Deze onthullingen volgden op eerdere signalen van interne conflicten en een ervaren onveilige werkomgeving die door de gemeente aanvankelijk als insinuaties werden afgedaan. Het negeren van deze vroege waarschuwingen kan hebben bijgedragen aan de escalatie.

Raad eist onafhankelijk onderzoek

De gemeenteraad van Roosendaal reageerde daadkrachtig. Ondanks de voorkeur van burgemeester Mark Buijs voor een interne aanpak, stemde de raad unaniem in met een extern, onafhankelijk onderzoek naar de bestuurscrisis en de sociale onveiligheid op de werkvloer. De nadrukkelijke boodschap luidde: “Wij accepteren geen doofpot. Stop met politieke spelletjes die al meer dan genoeg kapot hebben gemaakt.” Ook vakbonden en de ondernemingsraad drongen aan op een spoedig onderzoek, uit vrees dat het aantal slachtoffers groter was dan bekend.

Adviesbureau & Van de Laar is aangesteld om dit onderzoek uit te voeren. Het bureau zal niet alleen de omstandigheden rondom het vertrek van de wethouders onder de loep nemen, maar ook de kwaliteit van de onderlinge omgang tussen raad, college en ambtelijke organisatie beoordelen, met een focus op wederzijds respect en vertrouwen. Dat rapport wordt op 20 augustus aan de raad gepresenteerd en zal daarna openbaar worden gemaakt.

Integriteitsbeleid: Een dubbel beeld

Er zijn eerder pogingen gedaan het tij ten goede te keren. In die zin was men zich wel degelijk bewust van het feit dat niet alles goed ging. De afgelopen jaren heeft de gemeente Roosendaal stappen gezet in het formaliseren van haar integriteitsbeleid. De gedragscode werd geactualiseerd en er werden ‘Gewenst Gedrag’ workshops geïntroduceerd voor medewerkers.

Het aantal meldingen bij de externe vertrouwenspersoon is, mogelijk hierdoor, gestegen van twee in 2020 naar negen in 2024. Opvallend is echter dat slechts één van deze negen meldingen in 2024 leidde tot een formele klacht. Dit suggereert dat, hoewel de drempel voor informele meldingen werd verlaagd, er nog steeds barrières waren voor het indienen van formele klachten.

Personele uitdagingen

Naast de bestuurscrisis kampt de gemeente ook al een tijd met personele uitdagingen. Hoewel algemene cijfers over verloop en verzuim voor de gehele gemeentelijke organisatie beperkt zijn in openbare documenten, zijn er wel specifieke problemen geïdentificeerd. Een vacature voor een Transitiemanager vermeldde expliciet “hoog personeelsverloop, verzuim en toenemende werkdruk” binnen de groep Informatiebeheer. Ook bij regionale samenwerkingsverbanden waar Roosendaal aan deelneemt, zoals Regio West-Brabant en ICT West-Brabant West, worden “uitval of vertrek van personeel” en het “niet kunnen verkrijgen van voldoende gekwalificeerd personeel” als de grootste risico’s genoemd. Dergelijke problemen hebben ook vaak directe gevolgen voor de dienstverlening aan burgers, zoals vertragingen en wachtlijsten.

Vooruitblik

De komende maanden zullen cruciaal zijn voor de gemeente Roosendaal. Het externe onderzoek moet duidelijkheid scheppen over de dieperliggende oorzaken van de bestuurscrisis en de sociale onveiligheid. De unanieme beslissing van de gemeenteraad om dit onderzoek te gelasten, toont een duidelijke wil tot verandering. De vraag is nu of Roosendaal erin slaagt om de geconstateerde problemen fundamenteel aan te pakken en een duurzaam veilige en constructieve werkomgeving te creëren voor al haar medewerkers en bestuurders. De problemen onder ogen zien is daarbij in ieder geval een belangrijke stap.