Gedenkteken A.M. De Jong herinnert aan het verdwenen Borgvlietse voetbal

Vrijdag 13 oktober is het geplaatst, een halve week later volgt de onthulling van het gedenkteken voor schrijver en politicus A.M. de Jong. Het natuurstenen object staat op het plantsoen naast de Schaliehoefrotonde, waar ooit het tweede veld van VV Nieuw-Borgvliet was. Inmiddels raast hier het verkeer voorbij, maar: de herinnering blijft.

In Bergen op Zoom is de schrijver van de Merijntje Gijzen-boeken ook bekend vanwege zijn band met de rooms-katholieke voetbalvereniging Nieuw-Borgvliet. Kerkelijk was De Jong niet – integendeel. Als socialist schrijft hij over de armoede en onderdrukking van de West-Brabantse plattelandsbevolking. Zelf is hij in Nieuw-Vossemeer opgegroeid in een landarbeidersgezin met 13 kinderen. Op latere leeftijd blijkt de schrijver door zijn successen vermogend genoeg om een perceel grond aan de Antwerpsestraatweg te kopen, uitkijkend over het dal van de Molenbeek en de Oosterschelde aan de horizon. Hier wil hij zijn droomvilla bouwen.

Moord

Het is er nooit van gekomen. De Jong verhuist naar Blaricum waar hij op 18 oktober 1943 in opdracht van de Duitse bezetter op 55-jarig leeftijd wordt vermoord, vanwege zijn politieke opvattingen. Na de oorlog schenkt zijn weduwe de grond aan de gemeente – om hier tot in lengte van dagen sport mogelijk te maken. Het heeft niet zo mogen zijn. In 2010 is de club min of meer gedwongen verhuisd naar De Markiezaten. De gemeente heeft de grond nodig voor woningbouw, aldus oud-bestuurders Willem Kruf en Jan van Loon.

Gefuseerd

In november 2022 is het eeuwfeest van VV Nieuw-Borgvliet en tegelijk een afscheidsfeest; de club is inmiddels opgegaan in voetbalvereniging De Markiezaten. “Tijdens die bijeenkomst is bij de leden het idee ontstaan voor het gedenkteken”, zegt Van Loon. De bestuurders besluiten zelf het ontwerp te maken en krijgen daarbij begeleiding van twaalf professionele Bergse kunstenaars, merkt Kruf op. Een plaatselijke steenhouder maakt het gedenkteken, op aanwijzingen van de twee voetbalbestuurders.

Symboliek

Het resultaat mag er zijn, zeggen ze met gepaste trots. “Er zitten veel, heel veel uren in”, lacht Willem Kruf. En alles heeft een betekenis vol symboliek: twee stenen blokken, die schuin op elkaar staan. “Deze verbeelden de twee keien, A.M. De Jong en de voetbalvereniging, die op deze plaats zijn verenigd”, legt hij uit. Met een ronde steen als voetbal, in de hoek geplaatst. “Want tenslotte staat het gedenkteken op de plaats van de vroegere hoekvlag.”

Straatnamen

Niet alleen het gedenkteken, maar ook de nieuwe straatnamen die hier ontstaan verwijzen naar de boeken van De Jong. Zo is er al een Merijntje Gijzenlaan en een Goudbaard. “En er komt ook een appartementengebouw met de naam Bulletje en Bonestaak.” Deze schelmenstrip is dit jaar een eeuw geleden voor het eerst verschenen.

De tekeningen zijn van George van Raemdonck, een Belgische kunstenaar die tijdens de Eerste Wereldoorlog naar Nederland is gevlucht. Hij liet een villa in oud-Hollandse stijl bouwen bij het Sintekrijnsputje in Halsteren. Van Raemdonck’s kleinzoon Michel Thomassen mocht 18 oktober het beeld onthullen, exact honderd naar na de moord op schrijver De Jong. “Zo komen geschiedenis en heden hier bij elkaar”, aldus Van Loon.