Milieu versus economie voor de rechtbank over PFAS: welke belangen winnen?
De vestiging van Sabic in Bergen op Zoom. Onlangs gaf de rechtbank de provincie gelijk, die wil dat Sabic maximaal 2,7 kilo de PFAS-stof PFBS in de Westerschelde loost.
“Dan produceert Sabic maar mínder. Het gaat om de belangen van het milieu – dat is ook úw belang!” Het gaat hard tegen hard, dinsdag in de de rechtbank in Den Bosch. Op de rol van de meervoudige kamer staat deze morgen een beladen zitting over de PFBS-lozingen van chemiebedrijf Sabic in de Westerschelde. De provincie legde het bedrijf éénzijdig een norm op van 10 nanogram per liter en een maximum uitstoot van 2,75 kilo, waar Sabic tegen in beroep ging.
Dankzij een voorlopige voorziening van de rechtbank mag de Bergse kunststofproducent nu nog meer lozen – de vraag is of dat na de uitspraak over twee weken nog steeds mag. De rechtbank stelde vóór de zomer tijdelijk een maximum van 2,75 kilogram PFBS per jaar in. Het bedrijf mag onder strikte voorwaarden een zogenaamde masterbatch uitvoeren, waarbij al het koelwater wordt opgevangen en lozen in de Westerschelde tijdelijk verboden is. De maatregel blijft van kracht tot de definitieve uitspraak.
Pijnlijk ‘ongelukje’
De twee raadslieden van Sabic benadrukten dat het bedrijf de uitstoot drastisch heeft teruggebracht: van 200 kilo naar ongeveer 3,7 kilo per jaar. PFBS (perfluorbutaansulfonzuur) wordt inmiddels veel minder geloosd, maar circulair gebruikt binnen het productieproces. Momenteel heeft de producent een testopstelling op het bedrijfsterrein opgesteld waar ze “heel hoge verwachtingen” van heeft. Een klein incident waarbij PFBS alsnog in afvalwater terechtkwam, noemt Sabic een ongelukje dat het testproces niet beïnvloedt. Pijnlijk detail: het voorval gebeurde juist op een moment dat de provincie en omgevingsdienst op bezoek waren.
Wel in controle?
De provincie maar ook Rijkswaterstaat vragen zich nu af of Sabic de bedrijfsprocessen wel volledig onder controle heeft. De provinciewoordvoerder had begrepen dat medewerkers van Sabic PFBS-houdend water met spuitslangen hadden weggespoeld, zo blijkt tijdens de zitting. “Allemaal aannames en volledig onjuist”, reageert de Sabic-raadsman fel. Egbert Lobee van Stichting Gezond Water wuift deze argumenten schamper lachend van de hand. “Het is een puinzooi bij Sabic”, werpt hij tegen.
Sabic ziet echter kansen om de PFBS-uitstoot te minimaliseren. Als de proefopstelling in bedrijf genomen wordt, kan de ‘plant’, het bedrijfsonderdeel waar de kunststof Lexan wordt geproduceerd, de PFBS-uitstoot beperken tot een paar kilo per jaar. Samen met vrijkomende stoffen uit andere bedrijfsprocessen – de zogeheten achtergrondconcentratie van PFBS – worden deze meegewogen.
Juridisch steekspel
Er ontbrandt een juridische welles-nietes-strijd over de rechtmatigheid van de lozingen tot nu toe. Hoewel Sabic beschikt over vergunningen uit 1998 en 2023, meent de provincie dat nieuwe inzichten en risico’s een strengere norm rechtvaardigen.
Sabic bestrijdt dat er sprake is van een nieuwe milieubelasting en beroept zich op het evenredigheidsbeginsel: de opgelegde norm is volgens het bedrijf onhaalbaar en niet in verhouding tot de reeds genomen maatregelen. En Sabic is niet de enige schuldige, benadrukt de raadsman, “de zuiveringsinstallaties van de waterschappen lozen ook PFAS in de Westerschelde. Het klopt dat wij een verantwoordelijkheid hebben om de uitstoot terug te dringen, maar het is unfair om alléén naar Sabic te kijken.”
Zeeuwse belangen
Naast Sabic en de provincie waren onder meer de gemeente Reimerswaal, MOB en Stichting Gezond Water aanwezig. Zij benadrukten de gezondheidsrisico’s van PFBS voor inwoners langs de Westerschelde. Volgens hen stapelt de PFAS-vervuiling zich op via seaspray en landbouwproducten. Een vertegenwoordiger van de gemeente Hulst zou ook plaatsnemen op de tribune, maar heeft op het laatste moment afgezegd.
Teleurgesteld
Egbert Lobee van Stichting Gezond Water uit Hansweert reageerde na de zitting teleurgesteld. Hij heeft weinig vertrouwen dat de rechtbank de provincie in het gelijk zal stellen. “De economische belangen wegen zwaar,” zegt hij. Lobee en zijn medebestuurders blijven strijdbaar.
Nadat ze de rechtbank verlaten gaan ze langs bij hun advocaat – om de strafrechtelijke aangifte tegen Sabic verder voor te bereiden. Want dat de producent met jarenlange lozingen de milieuwetgeving heeft overtreden, is voor Lobee overduidelijk. “Wie weet komen we later Sabic opnieuw tegen voor de rechter. Maar dan in een strafzaak”, zegt hij.