Nieuwsanalyse – Bestuurscrisis, geen gemeente kan meer zonder…

In politiek opzicht is ‘bestuurscrisis’ misschien wel hét woord van het jaar 2024. Want in geen enkel voorgaand jaar is er zoveel te doen over ‘gedoe’ op de diverse stadskantoren en gemeentehuizen. Opstappende wethouders, uitgelekte brieven, klokkenluiders die de doofpot opentrekken – de pers smult ervan. Maar wat blijft er over als de spreekwoordelijke rookdampen zijn opgetrokken? Weinig. Want waar bestuurd wordt, schuurt het. Het draait uiteindelijk om macht.

In Tholen is het begin dit jaar raak, met het vertrek van VVD-wethouder Frank Hommel. De lokale bestuurder kan nauwelijks nog rekenen op draagvlak in de raad, na het debacle met de aanlegsteiger voor riviercruises. Met slechts één stem verschil overleeft Hommel in de decemberraad van 2023 een motie van wantrouwen, ingediend door ABT. De Thoolse coalitiepartijen kiezen vervolgens voor de koninklijke weg. Het komt niet tot een clash in de raadszaal; Hommel krijgt in het kerstreces van 2023 de kans om zélf de enig juiste keuze te maken: hij stapt op. In de eerste maanden van 2024 volgt het politieke helingsproces. Want SGP en CU houden wél vertrouwen in coalitiegenoot VVD, waarmee voor VVD-raadslid Hilde Moerland de weg vrij is om het stokje in het college over te nemen. De bestuurlijke schade – voor zover die er al is – blijft beperkt. Tholen kiest voor bestuurlijke continuïteit.

Dan is het deze zomer raak in Moerdijk. Het rommelt bij de grootste coalitiepartij, Onafhankelijk Moerdijk (OM). De politieke almacht van deze lokale bestuurlijke reus brokkelt af. In april stapt één van de twee OM-wethouders onverwacht op. Jack van Dorst “walgt van de politieke spelletjes”, schrijft hij in een flyer die hij huis-aan-huis laat verspreiden: “Ik begrijp niet hoe mensen er soms plezier uit kunnen halen om anderen bewust pijn te doen.” Vervolgens draagt OM een nieuwe wethouderskandidaat aan: Hans van Brenkelen. Maar coalitiegenoten VVD en Moerdijk Lokaal zien hem letterlijk niet zitten. Daarom stapt OM uit de coalitie; de overige partijen gaan met Burger Belangen Moerdijk en het CDA verder. Bijzonder detail: OM-wethouder Bennie Blom gaat door op persoonlijke titel, zónder zijn partij te vertegenwoordigen. “Want ik ben wethouder van de hele raad, en heb het vertrouwen van mijn collega’s in het college.”

Na de zomer escaleert het op het stadskantoor in Roosendaal. VVD-wethouder Sanneke Vermeulen stapt in augustus op, omdat zij zich niet langer veilig voelt in haar werkomgeving. Ze zou structureel zijn gepest door overige leden van het college; het leidt tot het vertrek van VLP-wethouder Arwen van Gestel. Vervolgens gaat de bestuurlijke beerput open, waarbij ernstige verdenkingen ontstaan van jarenlang mismanagement en machtsmisbruik op het stadskantoor – in meerdere bestuurslagen. Dat raakt ook de inmiddels vertrokken burgemeester Han van Midden. Uit onderzoek van ZuidWest Update blijkt dat Van Midden in zijn Roosendaalse periode een bestuurlijk schrikbewind voert en niet terugdeinst voor intimidatie en bedreiging. Inmiddels heeft de Roosendaalse raad een onderzoekscommissie gevormd en werkt aan een cultuuromslag. “Die omslag begint vandaag”, spreekt VLP-wethouder Evelien van der Star – met een geoefende snik in haar stem – tijdens de spoedraadsvergadering in september. Maar het college zit er nog steeds. De VVD-fractie blijft de coalitie steunen, want het belang van bestuursdeelname weegt voor de liberalen zwaarder dan het persoonlijke onrecht dat Vermeulen is aangedaan. En ook hier blijkt een vervanger snel gevonden.

En dan, in Woensdrecht. Daar schuurt het vooral buiten de coalitie. De oppermachtige ABZ levert met twee wethouders een stevige stem in het kapittel en vormt met CDA en D66 een gesloten coalitieblok. Rond de pinksterdagen is ABZ-wethouder Rainier Schuurbiers het mikpunt van een anonieme ‘smear’-campagne. Onbekenden leggen de hand op privégegevens uit oude personeelsdossiers van Schuurbiers bij een vroegere werkgever en sluizen de brieven door naar overige raadspartijen en enkele media. De beschadigingsactie raakt echter geen doel, integendeel: Schuurbiers ziet zijn positie alleen maar versterkt. Want veel raadsleden zien de aanval op hem als een aanval op het lokaal bestuur en daarmee ook op Woensdrecht. De onderlinge samenwerking is zó hecht, dat ze geen oppositie meer nodig hebben. Dat raakt AKT – de oppositiepartij heeft er moeite mee hoe sommige bestuurlijke missers onder het tapijt worden geschoven. Kort na de decemberraad gooit AKT-voorman John Mathijssen de knuppel in het hoenderhok. In een publieke verklaring wil hij de bestuurlijke intransparantie aan de kaak stellen, want het vertrouwen van de inwoners is in het geding. Maar de overige raadsleden hebben geen behoefte aan een vermoeiend debat tijdens de laatste raad van het jaar. Er zijn die avond immers feestelijke benoemingen van een nieuwe wethouder, een raadslid en enkele rekenkamerleden. Het blijkt maar weer: voor politici is een crisis zo groot als je hem zelf wilt maken….