Nieuwsanalyse – Terwijl in Den Haag wordt gefeest stort de Bergse VVD ineen

Op het moment dat VVD-raadslid en -naar nu blijkt, beoogd lijsttrekker van de gemeenteraadsverkiezingen 2022- Dominique Hopmans de Bergse raadscommissie toespreekt over de BIZone en zonnepark Zuidgeest, valt achter zijn rug de fractie uitéén. Het is dan één minuut over negen ‘s avonds. Hij weet op dat moment nog van niets. Fractievoorzitter Rian Govers-Gabriëls moet hem nog inlichten over de afsplitsing van haarzelf en medefractieleden Maarten van ‘t Hof en Joost Pals. Hopmans staat er vanaf nu helemaal alleen voor. De landelijke stembussen sluiten, de VVD behaalt een eclatante overwinning met 35 zetels in de Tweede Kamer. Lokaal in Bergen op Zoom stort de liberale partij ineen en is één klap gedecimeerd tot een splinterfractie.

Ook VVD-afdelingsvoorzitter Rafael Fructuoso van der Veen is woensdagavond verrast door het nieuws. Hij moet de mailtjes nog goed lezen die kort daarvoor in zijn mailbox zijn beland. “Een afsplitsing, inderdaad. Maar ik heb de beoogd lijsttrekker nog niet kunnen spreken”, moet hij toegeven. De officiële reactie van het bestuur en Hopmans volgen daarom later pas.

Het begon veelbelovend, na de vorige gemeenteraadsverkiezingen. De Bergse VVD begon in maart 2018 de nu aflopende bestuursperiode met vijf zetels en was de op één na grootste partij in de Bergse gemeenteraad. Maar kort daarna vertrok Gertjan Huismans uit de fractie omdat het fractievoorzitterschap aan zijn neus voorbijging. Toenmalig lijsttrekker Barry Jacobs kwam in het college en Rian Govers-Gabriëls mocht vervolgens de  VVD in de Bergse gemeenteraad aanvoeren. De medefractieleden Van ‘t Hof en Pals steunden haar kandidatuur en daarmee was ze verzekerd van een meerderheid. Ook het toenmalige afdelingsbestuur onder leiding van voorzitter Jan van Wijk stond achter de democratische keuze – hoe onfortuinlijk ook voor het seniore raadslid Huismans, die al vele jaren de Bergse VVD als fractieleider door menig politieke storm had geleid. Het kwam tot een breuk, Gertjan Huismans zonderde zich af als éénmansfractie onder de naam PUNT.

Destijds stelde Hopmans zich neutraal op in de leiderschapsstrijd. Datzelfde was het geval tijdens ‘Caravangate’, de kwestie in de zomer van 2019 waarbij Govers werd berispt omdat zij in strijd met het bestemmingsplan caravans in een loods had gestald. De kwestie was aangezwengeld door GBWP-fractievoorman Aydin Akkaya die het Caravangate-dossier uit de doeken deed in BN-DeStem. Er volgde een onderzoek waaruit bleek dat de VVD-leidsvrouwe weliswaar een fout had gemaakt maar dat haar geen verwijtbaar gedrag toe te schrijven was. Govers ging publiekelijk door het stof en een meerderheid van de raad accepteerde de uitleg.

Caravangate zette een forse druk op de toenmalige coalitie GBWP-VVD-CDA-GroenLinks, én op de interne verhoudingen bij de VVD. Het politieke tij verliep, in het voorjaar van 2020 kwam een politieke reset waarbij de zittende coalitie plaatsmaakte voor het raadsbrede bestuur van de Focusakkoord-ondertekenaars. VVD-wethouder Jacobs keerde terug in het vernieuwde college van B&W maar ditmaal op persoonlijke titel, zónder openlijke VVD-signatuur.

Tegelijk volgde in 2020 ook een vernieuwingsslag bij het Bergse VVD-bestuur. Een nieuwe leiding trad in maart 2020 aan, met voorzitter Rafael Fructuoso van der Veen als nieuwkomer. Hij heeft zijn politieke sporen verdiend in de Thoolse gemeenteraad. Oudgediende Margreet van Kemenade -ooit VVD-fractievoorzitter en inmiddels verhuisd naar Tholen- keerde als bestuurder terug op het liberale nest. Van Kemenade had eerder afscheid genomen van de VVD na een kortstondige politieke escapade met de landelijke partij TON (Trots op Nederland) van Rita Verdonk.

De ondertekening van het Focusakkoord, het aantreden van het nieuwe VVD-afdelingsbestuur vormde een keerpunt. Het bestuur ging zich meer en meer bemoeien met de politieke lijn van de raadsfractie en het kwam tot botsingen, blijkt uit het persbericht van woensdagavond. De bemoeienis bij de ophoging van wethouderssalarissen zou de aanleiding zijn voor de breuk die woensdagavond tot stand kwam.

Hoewel de drie raadsleden hun afsplitsing kort ná het sluiten van de stembussen bekendmaakten, uit strategische overwegingen om het landelijk stemgedrag van de achterban niet te beïnvloeden, waren de barsten al langer aanwezig. Zo is er al een naam (Lokaal Realisme) en een website die per direct online is gegaan. De breuk was voorbereid, het moment bewust gekozen: ná het sluiten van de landelijke stembussen maar nog vóór de bekendmaking van de eerste uitslagen. Zo wilden zij voorkomen dat de stap gevolgen zou hebben op het landelijk stemgedrag van de Bergse kiezers; want de drie afgesplitste raadsleden blijven VVD’ers in hart en nieren.

Hoewel de VVD-voorzitter zich als woordvoerder van het bestuur terughoudend is met een eerste reactie, wil een ander bestuurslid woensdagavond wél wat kwijt. “De gemeenteraadsverkiezingen van 2022 komen dichterbij en we zitten nu op het moment dat er ledenvergaderingen gehouden worden.” Het zou dus gaan om posities op kieslijsten en mogelijk ook om afrekenagenda’s. “Want er is het een en ander in het verleden voorgevallen.” Wát, daar wordt niet over gesproken.

Het enig gebleven VVD-raadslid Hopmans nu als éénmansfractie zijn partij vertegenwoordigen in de gemeenteraad van Bergen op Zoom. Dat zal echter niet zo heel lang duren want het wachten is op een hernieuwde toetreding van Gertjan Huismans bij de VVD. Huismans is landelijk nog steeds VVD-lid gebleven én Hopmans was altijd zijn protegé. Hij ging er zelfs prat op in 2016 Hopmans als duo en aanstormend talent binnen te hebben gehaald.

Voor de Bergse VVD is de race naar de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 nu al begonnen. En het moet wel heel vreemd lopen als Dominique Hopmans niet de lijsttrekker wordt met een herintredende Huismans als ‘running mate’. Voor een mogelijk wethouderschap staat vermoedelijk Van Kemenade -die eerder haar bestuursambities nooit onder stoelen of banken heeft gestoken- nu al te trappelen. Want Barry Jacobs heeft al aangegeven geen nieuwe wethoudersperiode meer te ambiëren. Zo is de cirkel weer rond. Het kan verkeren…

• Naschrift: Margreet van Kemenade heeft inmiddels te kennen gegeven dat ze geen enkele politieke functie meer nastreeft.