Explosies bij Shell Moerdijk dreunen 10 jaar later nog na: ‘Alsof de wereld verging’
Shell Moerdijk, een dag nadat er een grote brand heeft gewoed (foto: ANP/Bram van de Biezen)
“Het was doodeng. Zo erg zelfs dat we geen andere keuze zagen dan ons zo snel mogelijk uit de voeten te maken.” Bianca en Kees wonen op een steenworp afstand van Shell Moerdijk. De zware explosies in de fabriek die hen tien jaar geleden de stuipen op het lijf joeg, staan nog steeds op hun netvlies gebrand. “Het leek alsof de wereld verging”, aldus Bianca van Vugt.
Op dinsdagavond 3 juni 2014 gaat het mis bij het opstarten van een fabriek bij Shell Moerdijk. Rond elf uur ’s avonds volgen er kort na elkaar twee enorme ontploffingen die de wijde omgeving op haar grondvesten doet schudden. Brandende onderdelen worden tot bijna een kilometer weggeslingerd. Een vuurbal van zo’n dertig tot veertig meter hoog kleurt de hemel boven West-Brabant oranje. Als door een wonder raken er ‘slechts’ twee medewerkers gewond.
Ik wist meteen dat het foute boel was en de hele wijk zou kunnen ploffen.
“We zaten televisie te kijken en toen kwam die knal. Het ging door je hele lijf. Het huis stond te trillen en daarna volgde een schokgolf. Ik wist meteen dat het foute boel was bij Shell en dat bij een kettingreactie de hele wijk hier zou kunnen ploffen. Dat heeft mijn vader, die ook voor Shell heeft gewerkt, mij van kinds af aan ingeprent.”
De explosies ontstonden in een reactor van de chemische fabriek, door een reactie tussen stoffen. Kort na de brand trok Shell het boetekleed aan. “Laten we voorop stellen dat dit nooit had mogen gebeuren”, aldus general manager Shell Moerdijk Richard Zwinkels. Tijdens de rechtszaak die later volgde, stelde het openbaar ministerie dat de omgeving van de fabriek en de werknemers ‘door het oog van de naald zijn gekropen’.
De lichtmassa was zo heftig dat we buiten de krant konden lezen.
Rikus en Ina Leehuis wonen onderaan de dijk in Noordschans, pal naast het industrieterrein. Rikus herinnert zich de explosies als de dag van gisteren. “Het was een verschrikkelijke dreun. De lichtmassa was zo heftig dat we buiten de krant konden lezen. Bij mijn buren zijn er ramen gesprongen. Gelukkig hadden wij geen schade. Ik was niet bang, maar je weet op dat moment niet wat er gebeurt. Voor hetzelfde geld gaat de hele boel de lucht in.”
Volgens de rechter was er geen sprake van opzet, maar had het bedrijf niet voldoende maatregelen getroffen om de explosies te voorkomen. Shell werd voor dit feit in combinatie met het lekken van een gevaarlijke stof anderhalf jaar later, op de vingers getikt en veroordeeld tot een boete van 2,5 miljoen euro. Ook de Onderzoeksraad voor Veiligheid concludeerde in haar onderzoek naar het incident dat Shell te weinig oog had voor de risico’s.
Een herhaling van tien jaar geleden is uitgesloten, dat weet ik honderd procent zeker.
“Het incident heeft diepe indruk gemaakt op onze medewerkers, vandaar dat we er maandag bij stil zullen staan. Niet alleen om terug te kijken, maar vooral ook met elkaar te praten over wat we ervan geleerd hebben”, legt general manager Zwinkels uit aan Omroep Brabant.
Shell deed volgens Zwinkels diepgaand onderzoek naar de oorzaak. “Achteraf bleek dat we zijn verrast door een onverwachte reactie. Een fenomeen dat we totaal niet op het vizier hadden, omdat de fabriek al decennialang op deze manier werd opgestart. Dat gold tot dan toe ook bij soortgelijke bedrijven in de rest van de wereld. De nieuwe fabriek en de procedures in Moerdijk zijn hierop aangepast. Een herhaling van tien jaar geleden is uitgesloten, dat weet ik honderd procent zeker.”
Rikus Leehuis is overtuigd van de goede bedoelingen van zijn buurman. “Ze zaten hier zelf ook niet op te wachten, dus ik vertrouw erop dat ze goede maatregelen hebben genomen.” Iets verderop in Klundert blijft Bianca sceptisch. “In mijn achterhoofd houd ik er altijd rekening mee dat het weer kan gebeuren. Bij de eerstvolgende klap zit ik weer in de auto. Liever tien keer voor niks, dan één keer te laat.”