Herdenking inname Bergen op Zoom 275 jaar geleden: maaltijd in Franse stijl

Bergen op Zoom had de reputatie van onneembare vesting. Maar 275 jaar geleden lukte het de Fransen toch om de stad in te nemen. De archeologische Stichting In den Scherminckel wil deze historische gebeurtenis in stijl herdenken. Daarom kun je vrijdag 16 september genieten van een Frans ontbijt of Franse lunch. En dan hoor je natuurlijk ook het verhaal over de strijd om Bergen op Zoom.

De vrijwilligers en stadsgidsen die mensen rondleiden in de Verborgen Vesting in Bergen op Zoom kennen de tekst van de film bijna uit hun hoofd. De film toont de verhalen over de val van Bergen op Zoom, de verhalen die horen bij de restanten van de oude muren waar je dan loopt. En in de tekst draait het allemaal rond het jaar 1747. Het jaar waarin de Fransen Bergen op Zoom wisten te overmeesteren.

“Toen dachten we ineens: hé, dat is precies 275 jaar geleden, daar kunnen we wel wat mee,” vertelt Stephan Asselbergs van de archeologische Stichting In den Scherminckel. En omdat de aanval ’s ochtends vroeg was, is de herdenking ook in de ochtend. Met een ontbijt en een vroege lunch. “Met een Franse inslag natuurlijk, dus een croissant en Camembert. Voor wijn is het nog wat te vroeg,” lacht hij.

Bergen op Zoom was de sterkste vesting van Europa

Het is 1747. Nederland bestaat nog niet, zoals we het nu kennen. Het grootste deel van ons land valt onder de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën. En die republiek is in oorlog: de Oostenrijkse Successieoorlog. Onder andere de Fransen, Pruisen en Spanjaarden strijden al zeven jaar lang tegen de nieuwe aartshertogin van Oostenrijk, Maria Theresia, en haar bondgenoten. Want hun leiders vinden dat ze zelf meer recht hebben op de troon. En Bergen op Zoom gaat een historische rol spelen in de oorlog.

De Fransen rukken in juli op vanuit Vlaanderen. “Het was de vraag of ze Bergen op Zoom zouden aanvallen, of Maastricht,” vertelt Asselbergs. Al lijkt Maastricht een logischere keuze, want Bergen op Zoom staat bekend als onneembare vesting. “Bergen op Zoom was de sterkste vesting van Europa.” Twee maanden lang beuken de bombardementen van het Franse leger op de muren van de stad. Maar de republiek verwacht het uit te kunnen zingen tot de winter. En dan zouden de Fransen moeten opgeven.

Terwijl de bevolking van Bergen op Zoom rustig slaapt

De republiek vond het niet nodig versterking te sturen. “De legers zijn toen wel naar Oudenbosch gegaan,” legt Asselbergs uit. “Maar ze dachten dat Bergen op Zoom sterk genoeg was. Een stukje zelfoverschatting.” Want tijdens de rondleidingen door de Verborgen Vesting hoor je een stem vertellen over het schokkende vervolg. “Maar dan, in de vroege ochtend van 16 september 1747, terwijl de bevolking van Bergen op Zoom rustig slaapt…” Het is zo ver: de Fransen hebben zo veel schade aangebracht dat ze een massale aanval kunnen doen en over de muur weten te komen.

“De val van Bergen op Zoom was wereldnieuws,” legt Asselbergs uit. “Er waren dankdiensten in Franse kerken, ze schreven lofliederen. Want het was de Spanjaarden nooit gelukt. Het was een bijzonder moment in de wereldgeschiedenis.” Bij de strijd om de stad komen ruim 5200 Franse soldaten om het leven en zo’n 5000 Nederlandse. Als de Franse troepen de stad intrekken komen ook 2000 burgers om en raken er 1000 gewond.

Over de muren heen alles in brand geschoten

“De Fransen hebben de stad twee maanden lang beschoten. En over de muren heen alles in brand geschoten. Dat laten we in de film zien.” Asselbergs legt uit dat Bergen op Zoom ook zwaar te lijden had onder het oorlogsrecht van die tijd. “Als een stad zich niet overgaf, had een overwinnaar het recht alles te plunderen. En dat is toen gebeurd. De Fransen hebben er een jaar gezeten. Toen is er vrede gesloten en zijn ze vertrokken.”

Het verhaal over de strijd om Bergen op Zoom wordt op een bijzondere manier vertelt in de Verborgen Vesting. Een film laat zien hoe het er aan toe ging en toont een combinatie van oude documenten, tekeningen en moderne animatie. Ook is er een rondleiding langs de restanten van de oude muren en loopgraven.

Het herdenkingsontbijt op vrijdag 16 september is van 9.00 uur tot 10.30 uur. De herdenkingslunch begint om 11.30 uur en is afgelopen om 13.00 uur. De maaltijd en het aansluitende bezoek aan de Verborgen Vesting kosten tien euro per persoon. De entree is normaal acht euro, dus je betaalt maar twee euro extra voor het eten. Je moet je wel vooraf aanmelden via [email protected]. Er kunnen maximaal 15 mensen per keer mee, dus je kunt beter op tijd reserveren.