Patiënten en zorg-organisaties tevreden over eerste maanden zelfzorg

Om ondanks de krapte in de zorg toch goede zorg te kunnen verlenen, zijn vier West-Brabantse zorgorganisaties begin dit jaar begonnen met het project ZELF-academie. Patiënten leren daarbij, onder begeleiding van instructieverpleegkundigen, zelfstandig handelingen uit te voeren. Dinsdag werd de balans opgemaakt op basis van onderzoeksresultaten en het verhaal van patiënt Lia Jansen uit Halsteren.

De 72-jarige Lia Jansen is één van de 163 patiënten die sinds het begin van het project zijn aangemeld. Na een ongelukkige val in Spanje kreeg ze een tijdelijke stoma. Wanneer je een stoma hebt, verlaat ontlasting je lijf niet via de natuurlijke weg, maar komt het in een opvangzakje dat je bij je draagt. Een paar keer per dag heeft dit medische hulpmiddel onderhoud nodig. “Eerst kreeg ik daar uitleg over en toen heb ik het samen met de verpleegkundige gedaan,” zegt ze na afloop van de bijeenkomst in Roosendaal. “Daarna ben ik het zelf gaan doen en kreeg ik alleen nog maar tips,” legt ze uit. “Ik wil zelfstandig zijn en niet afhankelijk zijn van de thuiszorg.”

Zelfzorg waar het kan, en professionele zorg waar dat nodig is

Voor Jansen is de zelfzorg dus een uitkomst, maar ze kan zich voorstellen dat niet iedereen alles zelf kan. “Wanneer je negentig bent, gaat het misschien wel moeilijk, maar ik zou zeggen: als het kan, probeer het dan zelf.” En dat is ook precies het uitgangspunt van de ZELF-academie, zegt Danique Vermeulen van Bravis. Zij is één van de elf instructieverpleegkundigen. “We zeggen niet voor niets: zelfzorg waar het kan, en professionele zorg waar dat nodig is.” Juist door deze manier van werken blijft de zorg beschikbaar voor mensen die zelf niet de zorghandelingen kunnen uitvoeren.

Krapte in de zorg

Het project in West-Brabant is dit jaar gestart naar een voorbeeld van een project dat in 2018 van start ging vanuit Maastricht UMC. Daar dreigde het zorgsysteem vast te lopen. “Ze hebben de thuiszorg flink weten terug te dringen in het eerste jaar. Wij dachten: als ze dat in Maastricht kunnen, dan kunnen wij dat in West-Brabant ook. Wij leren van Maastricht en vervolgens willen wij onze kennis en ervaring ook verder delen,” zegt Jan-Kees Wijnen van tanteLouise. Heleen van Nispen van Groenhuysen voegt daaraan toe: “We doen het wel net iets anders dan in Limburg. Wij hebben van mantelzorgacademie een zelfzorgacademie gemaakt.”

De ZELF-academie had een vliegende start in West-Brabant. Patiënten en cliënten gaven gemiddeld een 8,2 bij een tevredenheidstest. 88 procent van de mensen geeft aan zich veilig te voelen en de handeling met vertrouwen uit te voeren. Eenzelfde percentage heeft na de instructie geen thuiszorg nodig gehad. Bijna de helft van de deelnemers is tussen de 61 en 75 jaar oud.

Het niet meer afhankelijk hoeven zijn draagt echt bij aan beter welzijn

Op dit moment is er gestart met vijf handelingen: Fragmin (injectie), voorlichting bariatrie (obesitaschirurgie), sondevoeding, stomazorg en het wisselen van een katheterzak. In de toekomst wordt dit uitgebreid met algemeen dagelijkse levensverrichtingen (ADL), bloedsuiker prikken en insuline toedienen. Ook zijn er ideeën voor zelfzorg op het gebied van onder meer wondzorg, injecties en drains. Het doel is om de inzet van professionele zorg te minimaliseren en om de patiënt meer autonomie te geven. “Het niet meer afhankelijk hoeven zijn wordt hoog gewaardeerd en draagt echt bij aan beter welzijn,” zegt Christ-Jan Danen van Thuiszorg West-Brabant.

Groei

De samenwerkende partijen willen niet alleen dat het project op inhoud groeit, ook zijn ze er zeker van dat er partijen zullen aansluiten. Op dit moment is het project ondergebracht bij Bravis, Groenhuysen, tanteLouise en TWB. Die samenwerking is cruciaal, zegt de bestuurder van TWB. “Daarmee voorkomen we dat we zelf allemaal het wiel uit gaan vinden,” zegt hij. Ook voor de patiënt geeft het duidelijkheid, voegt Bianka Mennema van Bravis daaraan toe. “Als patiënt krijg je ook een duidelijkere boodschap van alle organisaties in de hele keten.”

Volgens Jan-Kees Wijnen van tanteLouise is het project geslaagd wanneer de patiënten positief zijn en het gevoel hebben dat ze regie hebben over hun eigen leven. “Wat dat betreft is het nu al geslaagd in de knop, en ik denk dat het een mooie bloem kan worden.”