Meer zelfredzaamheid voor Oekraïners is een complexe kwestie

WijZijn, de organisatie voor maatschappelijk welzijn, is sinds begin 2024 niet meer actief in Avondvrede, een van de locaties waar Bergen op Zoom Oekraïense vluchtelingen opvangt. In plaats daarvan is een door de gemeente ingehuurde huismeester aangesteld. De meningen over die aanpak lopen behoorlijk uiteen.

Tijdens een interview van bijna anderhalf uur reageerden wethouder Joey van Aken en de projectleider vluchtelingen op een flink aantal klachten van drie bewoners van de opvanglocatie. Een deel van de geuite bezwaren betrof de mate waarop er nog aandacht is voor de fysieke en mentale problemen van de gevluchte Oekraïners. Die zou sinds de aanstelling van een huismeester behoorlijk zijn verdwenen.

Zowel de wethouder als de projectleider herkennen zich niet in de recente klachten over gebrek aan begeleiding of vertrouwen in de huismeester. Ze krijgen juist complimenten over de betrokkenheid van deze man, van bewoners en de beveiligers. Van Aken betreurt bovendien dat mensen met klachten niet naar de gemeente kwamen: “Op het moment dat we niks horen kunnen we er ook niks mee.” Dat men mogelijk niet durft te klagen lijkt geen scenario waar waarde aan wordt gehecht.

Goed overleg

“De slag maken naar meer zelfredzaamheid.” Dat is volgens de projectleider de reden dat de vloermanagers van WijZijn plaats maakten voor huismeesters. En dat is in goed overleg gegaan met de maatschappelijk ondersteuners, wordt verteld. Een van die werknemers heeft zelfs nog meegewerkt aan het selecteren van deze huismeester. “Ik heb haar pas nog gesproken en zij zei zelf: Joh, ik vind dat het harstikke goed gaat.”

De betrokkenheid werd ook te persoonlijk, volgens de ambtenaar. Daardoor kwam de onpartijdigheid in het gedrang. Daarom is de overgang naar de nieuwe situatie een logische, gefaseerde stap. Daar waren de bewoners klaar voor, vond volgens de gemeente ook WijZijn.

‘Geen contact geweest’

Volgens Ad van Rijen, directeur bij WijZijn, zit het deels anders in elkaar. “Er is geen contact vanuit onze kant meer geweest nadat we daar weg zijn gegaan”, meldt hij. “We hebben wel aangegeven dat de huismeester altijd bij ons op de lijn kan komen voor ondersteuning, informatie of wat dan ook maar dat is niet gebeurd. Dus wij hebben geen beeld vanaf dat moment van hoe het daar gaat.”

Op zich was WijZijn het met de gemeente eens met dat er nieuwe stappen gezet werden. Wel is duidelijk aangegeven dat er op een aantal zaken goed gelet moest worden. Of dat ter harte is genomen kan de bestuurder niet zeggen. “Omdat we er niet meer bij betrokken werden.”

Niet oké

Over de klachten die de klokkenluiders aan ons voorlegden en onze bevindingen over de gebrekkige veiligheid in de kelder zegt directeur Van Rijen: “Dat is niet onze visie van hoe je met deze groep mensen moet omgaan, zowel inhoudelijk in de begeleiding als in de huisvesting zoals het er nu voor staat. Dat zouden wij nooit oké hebben gevonden.” Hij geeft aan dat zijn mensen inderdaad betrokken waren bij de invulling van de huismeester-vacature, maar gezien de korte overdrachtperiode heeft zijn organisatie geen beeld van of de nieuwe aanpak werkt.

Verbaasd dat signalen niet zijn opgepakt

Volgens de gemeente zijn de meeste opgevangen Oekraïners tevreden over de gang van zaken. Toch kwamen er wat klachten; een bericht van een bewoner aan de burgemeester, signalen via een zeer betrokken vrijwilliger met een spilfunctie én de journalistieke vragen die onze redactie stelde. Het verbaast Ad dat de wethouder daar niets mee deed. “Dan ga je op onderzoek uit en herstel je eventueel wat je kunt herstellen”, is zijn persoonlijke visie. “Dat is het minste dat je kan doen.”

Complex

Werken met en voor oorlogsvluchtelingen is complex. “Het gaat heel erg om relaties aangaan met mensen. Goed hun persoonlijke context scherp krijgen, waardoor je het beste kunt aansluiten op hun welzijn. Natuurlijk is huisvesting daarbij een belangrijke component maar misschien is welzijn echt nog belangrijker.”

Voorzichtig opbouwen

Langzaamaan verandert de wijze waarop Nederland de opvang van Oekraïners inricht. Op steeds meer plaatsen wordt inmiddels gekozen voor een andere vorm van ondersteuning, legt Ad uit. “We zijn ook niet per se voorstander van het feit dat je ons daar continu voor blijft inzetten.” Meer zelfstandigheid geven is prima, zorgen dat er wordt meegedaan aan het dagelijks leven eveneens. Maar dan moeten mensen er wel aan toe zijn, benadrukt hij. Mensen moeten en willen ook stappen gaan zetten richting hun eigen toekomst. Dan is wel de vraag hoe je dat het beste kunt doen en wat daarvoor het juiste moment is.

Mocht het nodig zijn om toch weer bij te dragen aan de situatie, is WijZijn zeker beschikbaar. Wel moeten er dan eerst goede afspraken worden gemaakt, geeft Ad desgevraagd aan. Zowel inhoudelijk als qua termijn.