Gemeente kiest zijde van EOD en niet van inwoners na ontploffingsschade

In maart 2021 werd in de gemeente Bergen op Zoom een oude bom tot ontploffing gebracht door de Explosieven OpruimingsDienst Defensie. Het zorgde niet alleen voor grote schrik maar tevens voor flink wat schade bij omwonenden. De strijd over wie opdraait voor de kosten duurt nog altijd voort.

Op zondagavond 28 maart 2021 werd in de gemeente Woensdrecht, bij Hoogerheide, de kop van een raket gevonden. Het explosieve projectiel van Engelse makelij had tijdens de Tweede Wereldoorlog onder een vliegtuig gehangen. Het is toentertijd wel gedropt maar niet afgegaan. Dergelijke raketten waren bedoeld om vooral veel schade te veroorzaken en zelfs bunkers op te blazen.

Na de vondst werd de bom tot ontploffing gebracht op de ‘plofplaats’ in Bergen op Zoom, langs de Huijbergsebaan, tussen het gebouw van de scouting en de Molenzichtweg. Dit gebeurt in opdracht van het Ministerie van Defensie en wordt uitgevoerd door de Explosieven OpruimingsDienst Defensie (EOD).

Gescheurde muren en andere schade

Normaal gesproken wordt de omgeving vooraf gewaarschuwd bij grotere ontploffingen. Die dag is dat echter niet gebeurd. Omwonenden werden niet alleen geconfronteerd met een enorme knal. In sommige panden stonden spullen te schudden of vielen die zelfs om. Kort daarna werden bij verschillende adressen nieuwe scheuren in muren ontdekt. Er bleek ook sprake van andere schade, aan stucwerk en daken. Denk aan losgekomen dakpannen en zelfs een ietwat verzakte nok.

Onderzoek

Zo’n twintig bewoners hebben zich vanwege de schade gemeld bij de gemeente. Die heeft contact opgenomen met Defensie en op 22 februari 2022 volgde een trillingsresponsonderzoek. Volgens de onderzoekers van het betreffende ministerie werden daarbij de normen niet overschreden. De conclusie was daarom dat de oorspronkelijke ontploffing op de juiste wijze was verlopen. De buurt is er echter van overtuigd dat deze explosie absoluut niet de kracht had van die het jaar ervoor en daarin staan de gedupeerden niet alleen. Hun verhaal wordt bevestigd door Peter Sinke, officier van dienst bij team bevolkingszorg van de Veiligheidsregio. Hij was namens de gemeente op 29 maart 2021 aanwezig op de locatie van de ontploffing.

Flink kaliber

Sinke weet waar hij over praat. Hij begeleidt voor meerdere gemeenten het onschadelijk maken van gevonden explosieven. Zijn taak, zo legt hij uit, is vooral erop toezien dat de EOD dit op de hiertoe aangewezen locaties doet. Soms moet hij extra materieel regelen, zoals een graafmachine. Daarmee wordt bij zwaardere bommen een greppel gegraven rondom het projectiel. Dat voorkomt dat een schokgolf zich te veel en te ver verspreid. De veiligheidsman is ervan overtuigd dat dit ook bij een bom van dit kaliber had moeten gebeuren.

Er werden die dag echter andere keuzes gemaakt, met als gevolg dat de vrijgekomen stuwkrachten de nodige schade veroorzaakten. Daarover is volgens Peter geen enkele twijfel; “Waarschijnlijk door harde grondlagen.” Hij is bij enkele beschadigde panden gaan kijken en zijn conclusie is duidelijk: “Ik ben van huis uit leraar bouwkunde dus ik weet hoe een aangemetselde muur eruit hoort te zien. Ik heb de schade dus gezien.”

Touwtrekken

Na de meldingen die de gedupeerde omwonenden deden begon een enorm getouwtrek tussen deze inwoners, gemeente, Koninklijke Landmacht, meerdere verzekeraars en juristen. Omdat het onderzoek niet wijst op overschrijding van de normen wordt de schade aan de panden niet erkend als een gevolg van de eerdere ontploffing. Een contrareportage van een onafhankelijk bureau wordt terzijde gelegd. In de bevindingen van Peter Sinke zien de gemeente, het ministerie en hun vertegenwoordigers geen aanleiding hun opstelling te wijzigen.

Andere bevindingen

Er zijn meerdere redenen waarom het onderzoek niet overeenkomt met de oorspronkelijke ontploffing, valt te lezen in het rapport van het onafhankelijke onderzoeksbureau. Bij de test is andersoortig maar ook minder kruit gebruikt, niet omhuld door staal. Ook was het gat in de grond groter, waardoor het directe contact tussen de grond en het explosief voor minder schokgolven zorgde. Dat heeft Sinke meermaals verklaard, ook richting de gemeente.

De EOD blijft echter schermen met de bevindingen van de Nederlandse Defensieacademie. “De slager keurt zijn eigen vlees”, aldus het bewonerscomité. De gemeente neemt volgens de gedupeerden geen enkele verantwoordelijkheid en verschuilt zich achter Defensie, terwijl geen enkele rapportage uitsluit dat de schade ontstond door de klap van 29 maart 2021. Sinke denkt er het zijne over: “De gemeente zegt ‘Aah da’s zettingsschade, en van de loop der jaren, en van de weg.’ En dat is eigenlijk niet helemaal waar.”

Hij werkt zelf voor de gemeente, geeft hij eerlijk toe, dus hij wil die het liefst niet in het ongelijk stellen. Maar wel geeft hij eerlijk toe: “Ze proberen schadevergoeding natuurlijk af te houden. Dat is wat er gebeurt.”

Vragen van negen politieke partijen

In het najaar van 2022 stelde raadslid Rian Govers, van Lokaal Realisme, al vragen over de almaar voortslepende kwestie. Bijna een half jaar later is het nog altijd actueel. In antwoord op nieuwe vragen van maar liefst negen politieke partijen blijft burgemeester Frank Petter bij de standpunten waar de inwoners al zo lang tegen vechten. Hij geeft aan dat er geen fouten zijn gemaakt en zegt niet bekend te zijn met de uitspraken van veiligheidsadviseur Sinke. Nieuw onderzoek vindt het college dan ook niet nodig.

Geen best voorbeeld

Rian Govers noemt het antwoord een treurig voorbeeld van hoe een overheid niet naast maar tegenover de eigen inwoners staat. De gemeente had zich vanaf dag een heel anders op moeten stellen, zegt ze. “De verantwoordelijkheid voor wat er mis ging ligt bij de EOD, niet hier.” Ze vindt het onbegrijpelijk dat de gemeente in de verdediging ging op deze wijze. Die had juist te hulp moeten schieten bij het oplossen van de problemen die de gedupeerden kregen door wat er mis ging.

Navraag bij de EOD over de gang van zaken levert alleen een korte e-mail op. Woordvoerder Jacqueline Spijkerman, staf Commando Landstrijdkrachten, stuurt niet veel meer dan een link naar de brief die de burgemeester een dag eerder naar de raadsleden liet zenden. De gemeente Bergen op Zoom wil voorlopig helemaal niet nader reageren, gaf woordvoerder Erwin Stander donderdagmiddag aan.