Jeugdcanon van Bergen op Zoom: geen droge geschiedenis, maar avonturenboek

Dat Bergen op Zoom een stad is met een rijke geschiedenis, dat weten veel mensen wel. Maar wat de belangrijkste momenten zijn in die geschiedenis en wat er toen gebeurd is, dat is minder goed bekend. Daarom heeft de Geschiedkundige Kring 55 hoogte- en dieptepunten uit de geschiedenis in een boek gezet: de Canon van Bergen op Zoom. Maar ook aan de basisschoolkinderen is gedacht. Zij krijgen hun eigen boek. En die Jeugdcanon van Bergen op Zoom is geen saai verhaal, maar een boek vol spannende avonturen. De twee boeken worden zaterdag 15 oktober gepresenteerd.

De Canon van Bergen op Zoom is een cadeau voor alle leden van de Geschiedkundige Kring. En als er boeken overblijven, komen die te koop. Maar de Jeugdcanon van Bergen op Zoom is een cadeau aan alle basisscholen. Daarom wilden de schrijvers Elvira Adriaansen en Willem Vermeulen dat het geen saaie opsomming van jaartallen zou worden. Ze kozen voor een spannend verhaal, waarin twee Bergse kinderen via het middeleeuwse riool de Grebbe door de tijd reizen en andere kinderen ontmoeten. De avonturen worden prachtig uitgebeeld met illustraties van Els van Egeraat.

Het verhaal gaat verder onder de illustratie.

De Geschiedkundige Kring is twee jaar bezig geweest om de juiste 55 hoogtepunten van Bergen op Zoom uit te kiezen, te onderzoeken en de verhalen er over te schrijven. Willem Vermeulen bedacht dat het handig kon zijn om geschiedenisleraren in te schakelen. “Dus we hebben hen gevraagd van ‘noem uit jouw vak nou ‘s vijf-zes punten waarvan je zegt dat zou in een canon moeten zitten’. Nou, die docenten hebben daar op gereageerd en toen hadden we 165 punten,” vertelt hij in het tv-programma M². “Toen is er een klein groepje aan ‘t werk gegaan om te selecteren. Uiteindelijk zijn we dus op zo’n vijftig uitgekomen.”

Maar hoe maak je jaartallen en gebeurtenissen uit het verleden leuk genoeg voor kinderen? Want vaak is een canon voor de jeugd toch weer gewoon een schoolboekje. “Toen hebben wij gezegd ‘nou dat willen we niet’. Laat ze hun fantasie gewoon gebruiken,” aldus Vermeulen. “Je schrijft ‘t avontuur van twee kinderen en andere kinderen. Maar in dat avontuur zitten feiten uit de canon. Ik heb er nog geen gezien in deze vorm.”

Ze verdwalen in de tijd via de Grebbe

De Geschiedkundige Kring is dan ook trots op het boek. “Wat wij hebben gedaan is uit die 55 verhalen een meer fictief verhaal distilleren. Over twee jonge Bergse kindjes, een jongen en een meisje,” gaat Vermeulen verder. Als voorbeeld neemt hij de tijd dat het Franse leger Bergen op Zoom binnen viel. “Ze verdwalen in de tijd via de Grebbe. En ze komen onder andere in 1747 weer eens een keertje ergens boven. Daar ontmoeten ze kinderen die in die tijd leefden. En die leggen hen een beetje uit wat er op dat moment gebeurd is. Dus dit is een fictief verhaal, maar wel met de feiten uit de canon.”

Verhaal gaat verder onder de illustratie.

Het verhaal en de tekeningen zijn spelen zich natuurlijk af op plekken die de basisschoolkinderen echt kennen of kunnen leren kennen. “Ja, sowieso. Herkenbare punten komen er in terug,” vertelt Elvira Adriaansen. “De kinderen komen inderdaad uit die Grebbe naar boven. En die herkennen plaatsen die er toch net iets anders uitzien, omdat je in het verleden zit. Maar toch herkennen ze wel van ‘hè dit ziet er in onze tijd anders uit’. De Grote Markt alleen al. Ja, die peperbus ziet er heel anders uit ineens als we naar boven komen.  Ze komen bij het Bleekveld naar boven waar de het Ravelijn nog in aanbouw is. Dat ziet er heel anders uit dan het Ravelijn nu, maar toch is ‘t wel herkenbaar.” Vermeulen vult haar aan. “Maar dan liggen er wel lakens te blinken. En daarmee leg je wel gelijk uit wat een bleekveld is.”

We hebben voor alle scholen een kist. Die noemen we oude kist

Voor de scholen is er een compleet lesprogramma gebouwd rond de Jeugdcanon van Bergen op Zoom. Ze krijgen dus meer dan alleen een avonturenboek. “Ja, we hebben voor alle scholen een kist. Die noemen we oude kist,” legt Adriaansen uit. “En daar gaan we letterlijk oude dingen in stoppen. Oude potscherven, oude kaarten, oude plattegronden, oude foto’s. Maar ook 30 Jeugdcanons en een aantal volwassen canons, dus de canons van Bergen op Zoom. En die bieden we dan aan aan de groepen zeven, zodat de leraren of andere organisaties later nog lessen eruit kunnen geven of praatmomenten hebben.”

De Jeugdcanon is gevuld met tekeningen van de illustratrice Els van Egeraat. En ook de volwassen canon heeft bijzondere tekeningen. “Ik wilde ook een podium bieden aan huidig kunstenaars in de stad. Die 55 hoofdstukken zijn gegroepeerd in negen tijdvakken. Bij elk tijdvak heeft een Bergse illustrator of cartoonist vanuit zijn eigen creativiteit wat laten zien,” vertelt Vermeulen. “Dus er zitten mooie tekeningen in, er zit heel veel archiefmateriaal in, foto’s enzovoorts.” Adriaansen vult hem aan. “De Jeugdcanon wordt niet alleen aan scholen aangeboden, maar komt ook in de boekhandels in de verkoop te liggen. En dat is fantastisch.”